در باره گیاه پزشکی

رشته گیاه پزشکی از آن رشته های نوپا ، کاربردی جذاب است که علاقمندان خود را جذب کرده است . عنوان گیاه پزشکی در علوم کشاورزی ایران از سال 1342 به جای «دفع آفات و حفاظت گیاهان» مطرح شده است. به طور کلی، در این رشته تشخیص و شناسایی آفات و عوامل بیماری گیاهان زراعی، باغی، زینتی، جنگلی، مرتعی و فرآورده های گیاهی و همچنین شناخت علایم و چگونگی اثر آفات و عوامل بیماریهای انگلی و غیرانگلی بر گیاهان و آشنایی کامل با اصول و روشهای مبارزه، مورد بحث قرار می گیرد.

رشته گیاه پزشکی از آن رشته های نوپا ، کاربردی جذاب است که علاقمندان خود را جذب کرده است . عنوان گیاه پزشکی در علوم کشاورزی ایران از سال 1342 به جای «دفع آفات و حفاظت گیاهان» مطرح شده است. به طور کلی، در این رشته تشخیص و شناسایی آفات و عوامل بیماری گیاهان زراعی، باغی، زینتی، جنگلی، مرتعی و فرآورده های گیاهی و همچنین شناخت علایم و چگونگی اثر آفات و عوامل بیماریهای انگلی و غیرانگلی بر گیاهان و آشنایی کامل با اصول و روشهای مبارزه، مورد بحث قرار می گیرد.
‌دانش‌ گیاه‌پزشکی‌ به‌ جای‌ معالجه‌ انسان‌ به‌ حفظ‌ و معالجه‌ گیاهان‌ اعم‌ از گیاهان‌ زراعی‌، زینتی‌ و درختان‌ میوه‌ می‌پردازد و آنچه‌ که‌ گیاه‌ را رنج‌ می‌دهد و به‌ سلامت‌ آن‌ صدمه‌ می‌زند، مطالعه‌ و بررسی‌ می‌کند؛ یعنی‌دانشجوی‌ این‌ گرایش‌ با آفاتی‌ که‌ در مزرعه‌ها، انبارها، سیلوها و کشتی‌ها به‌ بخش‌های‌ مختلف‌ گیاه‌ صدمه‌ می‌زند از قبیل‌ حشرات‌، جوندگان‌ و علف‌های‌ هرز یا بیماری‌های‌ گیاهی‌ مانند قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها آشنا می‌شود و نحوه‌ سمپاشی‌ را در مراحل‌ مختلف‌ رشد و نگهداری‌ از گیاه‌ و نحوه‌ ضد عفونی‌ انبارها را فرا می‌گیرد. البته‌ باید توجه‌ داشت‌ که‌ آنچه‌ به‌ گیاه‌ صدمه‌ می‌زند تنها بیماری‌ نیست‌ بلکه‌ سرمازدگی‌، گرمازدگی‌ و حتی‌ کمبود مواد غذایی‌ در خاک‌ نیز گیاه‌ را رنج‌ می‌دهد و جزو ضایعات‌ گیاهی‌ محسوب‌ می‌شود. از همین‌ رو دانشجوی‌ گیاه‌ پزشکی‌ باید موارد فوق‌ را بشناسد و نحوه‌ جلوگیری‌ از این‌ آسیب‌ها را بیاموزد.

-تعریف و هدف

در دوره کارشناسی مهندسی کشاورزی، عنوان گیاه پزشکی به رشته ای اطلاق می شود که در آن علوم و فن آوری در زمینه های شناخت آفات و عوامل بیماری زای گیاهی و اصول و روشهای مبارزه با این عوامل مورد بررسی قرار می گیرد.

هدف از ایجاد این رشته، تربیت کارشناسانی است که علاوه بر داشتن معلومات علمی و فنی کشاورزی عمومی، در زمینه گیاه پزشکی، علوم مربوط به شناخت آفات و عوامل بیماری زای گیاهی را در حد کارشناسی به صورت نظری و عملی بیاموزند و با فنون و روشهای مختلف حفظ محصولات کشاورزی، همچنین مبارزه با آفات و بیماریهای گیاهی نیز به صورت علمی و کاربردی آشنایی کافی پیدا کنند تا بتوانند به عنوان مدرس در هنرستانهای کشاورزی، کارشناس اجرایی تحقیقات در مراکز پژوهشی کشاورزی و مدیر و مجری امور حفاظت گیاهان در موسسه های دولتی و خصوصی بخش کشاورزی خدمات شایسته ای را ارائه دهند. بر اساس آیین نامه آموزشی دوره کارشناسی، طول دوره کارشناسی گیاه پزشکی چهار سال است و دانشجویان به طور متوسط این دوره را در همین مدت طی می کنند. حداکثر طول زمان تحصیل مجاز در این دوره 6 سال و هر سال تحصیلی شامل دو نیم سال است. هر نیم سال تحصیلی شامل16 هفته کامل آموزشی است. نظام آموزشی این دوره به صورت واحدی است و برای هر واحد درس نظری در هر نیمسال 16 ساعت آموزش کلاسی منظور می شود

- توانایی‌های‌ لازم‌

تواناییهای لازم برای داوطلبان این رشته و برای ادامه تحصیل در رشته گیاه پزشکی- با توجه به ماهیت درسهایی که در این دوره تدریس می گردد- داوطلب باید علاقه مند به علوم زیست شناسی بویژه علوم مربوط به گیاه شناسی و کشاورزی باشد و با توجه به این که اغلب درسها دارای کار عملی در آزمایشگاه و یا در مزرعه است بنابراین داوطلب باید به کار در آزمایشگاه و مزرعه علاقه داشته باشد، همچنین در زمینه درسهایی مثل زیست شناسی و شیمی از دانش و اطلاعات لازم برخوردار باشد؛ بعلاوه توان جسمی برای کار در مزرعه و آزمایشگاه را داشته باشد.

گیاه‌ پزشک‌ ایرانی‌ باید از یک‌ سو با گونه‌های‌ گیاهی‌ و جانوری‌ طبیعی‌ ایران‌ آشنا باشد و از سوی‌ دیگر با موجودات‌ زنده‌ (آفات‌، بیماری‌ها و علف‌های‌ هرز قرنطینه‌ای‌) که‌ دائم‌ از مبادی‌ ورودی‌ رسمی‌ یا از مرزهای‌ طولانی‌ کشور به‌ صورت‌ غیرقانونی‌ وارد می‌شوند، آشنا بوده‌ و با آنها مبارزه‌ کند. در واقع‌ مهندس‌ گیاه‌پزشکی‌ کاری‌ دشوار، پیچیده‌ و پر مسؤولیت‌ را بر عهده‌ دارد و باید از بیوشیمی‌، بیولوژی‌ و آمار، اطلاعات‌ وسیع‌ و گسترده‌ای‌ داشته‌ باشد.همچنین‌ گیاه‌پزشکی‌ نیاز به‌ حافظه‌ قوی‌ دارد چون‌ دانشجو باید اسامی‌ لاتین‌ حشرات‌ و قارچ‌ها و رده‌ آنها را به‌ خاطر بسپارد و بالاخره‌ دانشجوی‌ این‌ گرایش‌ باید به‌ کشاورزی‌ و بخصوص‌ حشره‌شناسی‌ علاقه‌مند باشد. زیرا بخش‌ عمده‌ای‌ از دروس‌ این‌ گرایش‌ شامل‌ آفات‌ گیاهی‌ می‌شود و در این‌ درس‌ حشرات‌ مضر برای‌ آفات‌ و بیولوژی‌ آنها آموزش‌ داده‌ می‌شود.

- دروس‌ تخصصی‌ گیاه‌ پزشکی‌

حشره‌شناسی‌ ، قارچ‌شناسی‌، آفات‌ مهم‌ گیاهان‌ زراعی‌ ، بیماری‌های‌ مهم‌ گیاهان‌ زراعی‌، آفات‌ مهم‌ درختان‌ میوه‌، بیماری‌های‌ مهم‌ درختان‌ میوه‌، آفات‌ و بیماری‌های‌ مهم‌ گیاهان‌ زینتی‌، جالیزی‌ و سبزی‌ها، اصول‌ مبارزه‌ با آفات‌ و بیماری‌های‌ گیاهی‌، سم‌شناسی‌، تکنولوژی‌ مبارزه‌ شیمیایی‌، علف‌های‌ هرز و کنترل‌ آنها، آفات‌ انباری‌، کارآموزی‌.

- تواناییهای فارغ التحصیلان

فارغ التحصیلان این دوره می توانند به عنوان کارشناس اجرایی یا تحقیقاتی در موسسه های مختلف دولتی و خصوصی بخش کشاورزی ایفای وظیفه کنند، همچنین با توجه به دوره های کارشناسی ارشد حشره شناسی و بیماریهای گیاهی و همچنین دوره دکترای گیاه پزشکی، می توانند در صورت داشتن شرایط لازم تا کسب آخرین مدارج تحصیلی در داخل کشور ادامه تحصیل دهند تا بتوانند مسوولیتهای بالاتر و مهمتر علمی، پژوهشی و اجرایی را بر عهده گیرند؛ همچنین پس از اتمام دوره دکترای تخصصی امکان همکاری در دانشگاهها و سایر مراکز علمی و پژوهشی به عنوان عضو هیأت علمی برایشان فراهم می گردد.

متصدیان این شغل تحت نظارت کلی عهده دار مطالعه و بررسی و یا سرپرستی فعالیتهای مربوط به حفظ نباتات از قبیل تشخیص آفات و امراض و انگل های نباتی و دفع یا درمان آنها و پیش بینی و تجهیز سموم مناسب جهت جلوگیری از بروز آفات احتمالی و یا اجرای مقررات قرنطینه داخلی و خارجی می باشند.

- نمونه وظایف ۱- بازرسی مستمر از مزارع و باغات حوزه محوله و کسب اطلاع از بروز یا شیوع آفات و انگل ها و امراض نباتی و تهیه گزارش لازم.
۲- جمع آوری اطلاعات مربوط به آفات، انگل ها یا امراض نباتی و انجام بررسی های مقدماتی و تهیه گزارش بمنظور تدوین دستورالعمل های فنی و اجرای برنامه های مبارزه با آفات و انگل ها و امراض نباتی و همچنین اجرای مقررات قرنطبنه داخلی و خارجی بمنظور جلوگیری از حمل و نقل محصولات کشاورزی آلوده و مریض به سایر نقاط کشور و بالعکس.
۳-تهیه دستورالعمل جهت راهنمایی دسته های سمپاش آفات و تقسیم کار و وسایل لازم بین آنان.
۴- تعیین حدود مناطق آلوده به آفت و محل مبارزه و مشخص کردن مناطق آلوده و بررسی و تهیه گزارش از اقدامات انجام شده و تشخیص میزان خسارت وارده.
۵- تاسیس ایستگاههای مراقبت و مبارزه با آفات و انگلها و امراض نباتی در مناطق آلوده و تهیه برنامه های لازم.
۶- ایجاد پستهای قرنطبنه و صدور پروانه ورود برای محصولات کشاورزی با رعایت مقررات قرنطینه خارجی و نیز نظارت بر امر ترخیص محصولاتی که از خارج کشور وارد می شوند.

-موقعیت‌ شغلی‌ در ایران‌

شاید برخی‌ از کشاورزان‌ تصور کنند که‌ اطلاعات‌ لازم‌ را درباره‌ آب‌ و خاک‌ دارند اما هر کشاورزی‌ می‌داند که‌ برای‌ مبارزه‌ با آفات‌ و بیماری‌های‌ گیاهی‌ باید به‌ یک‌ متخصص‌ مراجعه‌ کند تا نوع‌ سم‌ و نحوه‌ استفاده‌ از آن‌ را فرا گیرد. به‌ عبارت‌ دیگر کشور به‌ فارغ‌التحصیل‌ علاقه‌مند و توانای‌ گیاه‌پزشکی‌ نیاز مبرمی‌ دارد. وزارت‌ کشاورزی‌، شهرداری‌ها و کلنیک‌های‌ گل‌ و گیاه‌ نیز از مراکز جذب‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش هستند.از سوی‌ دیگر در حال‌ حاضر مهندسین‌ کشاورزی‌ می‌توانند با استفاده‌ از طرح‌ اشتغال‌زایی‌ جهاد کشاورزی‌، از این‌ وزارتخانه‌ وام‌ گرفته‌ و گلخانه‌ یا باغ‌ میوه‌ ایجاد کنند.قابل‌ ذکر است‌ که‌ موقعیت‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش در شهرستان‌ها بهتر است‌ زیرا می‌توانند در سازمان‌ تحقیقات‌ کشاورزی‌ شهر خود فعالیت‌ نمایند.

با توجه به اهمیت محوری بخش کشاورزی در امر تغذیه و اقتصاد کشور و از آن جا که رسیدن به خودکفایی و استقلال اقتصادی در این عرصه، تضمین کننده استقلال سیاسی ما نیز خواهد بود. هر گونه تلاش برای افزایش تولیدات کشاورزی، بسیار ارزشمند و حیاتی است. یکی از راههای افزایش محصول، جلوگیری از زیانهای آفات و بیماریهای مختلف گیاهان و فرآورده های گیاهی است که هر سال، ضرر و زیان قابل توجهی را بر کشور تحمیل می کند. با توجه به دانش و فن آوری روز، لازم است روشهای علمی جدید، جایگزین شیوه های سنتی مبارزه با آفات و بیماریهای گیاهی شود، تا با افزایش سطح تولیدات از ورود محصولات کشاورزی خارجی بی نیاز شویم